ඕස්ට්‍රේලියාවේ ඡන්ද ගැන කෙටි සටහනක් - A brief note on Australian Elections

අද ඕස්ට්‍රේලියාවේ වික්ටෝරියාවේ, එනම් මෙල්බර්න් නගරය ප්‍රධාන නගරය වන ප්‍රාන්තයේ, මහ ඡන්දය පැවැත්වේ.

නිව් සවුත් වේල්ස ප්‍රාන්තයේ සිඩ්නි නගර තදාසන්නයේ ජීවත්වන මට ඒ ඡන්දය අදාල නැතිමුත්, මේ අවස්ථව උපයෝගී කරගෙන ඕස්ටේ‍ර්ලියාවේ මැතිවරණ ගැන සටහනක් ඉතා කෙටියෙන් කිරීමට සිතුවෙමි.

ඕස්ට්‍රේලියාවේ රාජ්‍ය පාලනය තට්ටු තුනකින් සිදුවේ.

එහි පහල පෙලේ තට්ටුව වන්නේ ප්‍රාදේශීය සභා සහ නගර සභා ය. මෙහි ප්‍රාදේශීය සභා යන්න ෂයර් (කෝරලය) කවුන්සිල් කියා හැඳින්වේ. නගර සභා නම් නගර සභා හෙවත් සිටි කවුන්සිල් ම ය. එක් එක් සභා ප්‍රදේශය වෝඩ් හෙවත් වාට්ටුවලට බෙදා ඇති අතර මේවා සඳහා නියෝජිතවරණ සෑම සිව් වසරකටම වරක් පැවැත්වේ.

ඊලඟට ඇත්තේ ප්‍රාන්ත රාජ්‍යයන්ය. මේවා ලංකාවේ පලාත් සභාවලට පොතේ හැටියට බලය පැවරුණොත් ඇතිවන තත්වයට වඩා ඉහල රාජ්‍ය බලයක් ඇති පාලන ආයතන වේ. රටේ ප්‍රාන්ත හයකි. බ්‍රිස්බේන් නුවර පිහිටි ක්වීන්ස්ලන්තය, නිව් සවුත් වේල්සය, වික්ටෝරියාව, හෝබාට් නගරය පිහිටි තැස්මේනියාව, ඇඩිලේඩ් නගර පිහිටි දකුණු ඕස්ට්‍රේලියාව සහ පර්ත් නගරට පිහිටි බටහිර ඕස්ට්‍රේලියාව වශයෙනි. මීට අමතරව ඩාවින් නගරය පිහිටි උතුරු ප්‍රදේශය සහ කැන්බරාව පිහිටි ඕස්ටේ‍ර්ලියානු අගනුවර ප්‍රදේශය ද අඩු බලතල ඇති වෙනම ප්‍රාන්ත ලෙස ක්‍රියාත්මක වේ. එක් එක් ප්‍රාන්ත ඡන්ද කොට්ටාශ ලෙස බෙදා පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීන් ඒකල ක්‍රමයට ඡන්දයෙන් තෝරා ගැනේ. මීට අමතරව ප්‍රාන්ත කිහිපයක පමණක් සෙනෙට් සභාවක් වැනි අපර් හවුස් එකක් ඇති අතර ඒ සඳහා නියෝජිතයින් තෝරන්නේ සමානුපාතික ක්‍රමයටයි.

ඕස්ට්‍රේලියාවේ අගනුවරවන කැන්බරා නුවර පිහිටා ඇති පාර්ලිමේන්තුවේ රැස්වන්නේ ෆෙඩරල් රජයයි. මේ සඳහා ද මුළු රටම ඡන්ද කොට්ඨාශ වලට බෙදා කේවල ක්‍රමයට මන්ත්‍රීවරුන් පත්කරගන්නා අතර සෙනෙට් සභාව සඳහා සමානුපාතික ක්‍රමයට එක් එක් ප්‍රාන්තය සඳහා නියෝජිතයින් පත්කර ගැනේ. ඒ ප්‍රධාන ප්‍රාන්තවලට සභිකයින් හය දෙනා බැගින් ද, අනෙක් ප්‍රදේශවල අඩු සංඛ්‍යාවක් ද ලෙසය. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු ගේ නිල කාලය තුන්වසරකි නමුත් සෙනෙට් සභිකයෙකුගේ නිල කාලය වසර හයක් වේ.

ඕස්ට්‍රේලියානු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති එක් පැහැදිලි වෙනසක් නම් ඡන්දය දැමීම, ඒ සඳහා ලියාපදිංචි වී ඇති සියළු දෙනාටම, අනිවාර්ය කර තිබීමයි. ඡන්දය නොදැම්මොත් සතියකින් දෙකකින් ඩොලර් පනහක දඩ කොළයක් ගෙදරට එනු ඇත.

නමුත් ඒ නිසාම ඡන්දය දෙන්නට විවිධ පහසුකම් සලසා ඇත. ඒ සඳහා නියමිත දිනය එනකෙත් සිටිය යුතු නැත. සතියක් තිස්සේ ප්‍රධාන නගරාශ්‍රිතව ඡන්ද මධස්ථාන විවෘත වී ඇත. මා සිතන පරිදි ඕස්ට්‍රේලියානු තානාපති කාර්යාලවල දී ද මෙලෙස ඡන්දය දිය හැක. ඒ සමගම ඕනෑම කෙනෙකුට තැපැල් ඡන්ද සඳහා ලියා පදිංචි වී තම ප්‍රජාතන්ත්‍රික අයිතිය බුක්ති විඳිය හැකිවේ. මීට අමතරව ඡන්ද දිනයේ දී නියමිත ඡන්ද පොලට යා යුතුවන්නේ ද නැත.

මෙකී කරුණු නිසා, අද පැවැත්වෙන වික්ටෝරියානු ප්‍රාන්ත නියෝජිතවරණය සඳහා ඊයේ හවස වෙන විට 33% ක පිරිසක් ඡන්දය පාවිච්චි කර තිබුණි!

ඒකල ඡන්ද කොට්ඨාශයක නියෝජිතයා ලෙස පත්වීමට අපේක්‍ෂකයෙකුට ප්‍රකාශිත ඡන්දවලින් 50% කට වඩා ලබා ගත යුතුවේ. මෙහිදී ඡන්දය දෙන්නෙකුට එක්කෝ තමන් කැමති අපේක්‍ෂකයාට ඡන්දය පාවිච්චි කිරීමට හෝ නැතිනම් (ලංකාවේ ජනාධිපතිවරණයක දී මෙන්) තමන් කැමති අය අනුපිළිවෙලට නම් කිරීමට හැකි නිසා ඡන්දය බෙදී ගොස් ඇති අවස්ථාවලදී දෙවෙනි, තුන්වෙනි මනාප සලකා 50% සීමාව ඉක්මවන අපේක්‍ෂකයා තෝරා ගැනේ. සෙනෙට් සභාවට, එනම් අපර් හවුස් එක සඳහා, නියෝජිතයින් පත්කර ගැනීම සමානුපාතික ක්‍රමයට සිදුවෙන නමුත් එහිදී ද මේ ආකාරයෙන් මනාප ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක වේ. (එක් එක් ප්‍රාන්තවල මැතිවරණ ඉහත දක්වා ඇති නීතිරීතිවල යම් යම් වෙනස්කම් සහිතව සිදුවෙන බව සලකන්න.)

මැතිවරණය පැවැත්වෙන්නේ සැමවිටම සෙනසුරාදාවක ය. ඒ සමගම මැතිවරණ අපේක්‍ෂකයින් සඳහා තරග කාලය ඉතා කෙටිය. බොහෝවිට සති තුන හතරකි. ප්‍රචාරණ කටයුතු විද්‍යුත් මාධ්‍ය සහ ශාලාවල පැවැත්වෙන කුඩා රැස්වීම්වලට බොහෝවිට සීමාවේ. සමහර දිනවල අපේක්‍ෂකයෝ උදෑසන දුම්රිය නැවතුම්පලට පැමිණ පත්‍රිකාවක් බෙදමින් මගීන් හා කතා බහ කරනු දැකිය හැක. සති පොලේ මේසයක් අල්ලා ගෙන ඡන්දදායකින් මුණ ගැසෙන්නෝ ද සිටිති. ගෙයින් ගෙට යෑම ද සමහරවිට සිදු කෙරේ.

ඡන්දය පැවැත්වෙන දිනයේ ඒ කටයුතු සවස පහට නිමවෙන අතර හවස හයට පමණ ඡන්ද ගැනීම ඇරඹේ. රාත්‍රී අට පමණවන විට 10-15 % පමණ ඡන්ද ගැන හමාරවන විට ඒ අනුව පෙනෙන නැඹුරුව සලකා බොහෝ ආසනවල ප්‍රතිපල නිල නොවන වශයෙන් ප්‍රකාශ කෙරේ.

මගේ අත්දැකීමේ හැටියට රාත්‍රී නමය පමණවන විට පරාජය වෙන්නන් එය පිලිගෙන දිනන අයට දුරකතනයෙන් සුභපතා, විද්‍යුත් මාධයෙන් කතා පවත්වන්නට පටන් ගනිති. දිනන්නෝ ද ටික වේලාවකට පසුව එසේම කරති.

මේවන විට කිසිම ආසනයක ප්‍රකාශිත ඡන්ද සියල්ලම ගැන අවසාන වී නැත. ඡන්දය ගණින්නෝ ඒ ස්ථාන වසා දමා නිවෙස්වලට යති. යලි සඳුදා සේවයට පැමිණෙති. අන්තිම ඡන්දය දක්වා ගැන නිල ප්‍රතිපල ප්‍රකාශයට පත් කෙරෙන්නේ තවත් දින කිහිපයකිනි. මා පෙර කී මනාප ක්‍රමය සහ 50% අවම ප්‍රතිශතය නිසා සතියකටත් වඩා මේ ඡන්ද ගැනීම සිදුවෙන අවස්ථාද ඉඳහිට හෝ ඇතිවේ.

සෙස්ස පස්සට.

-රසිකොලොජිස්ට් (http://rasikalogy.blogspot.com/)

(image: http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-24000133)